Chcesz zaoszczędzić na rachunkach za energię? Szukasz rozwiązania, które uniezależni Cię od wielkich koncernów? Dowiedz się więcej o spółdzielniach energetycznych. Zobacz nasz poradnik i poznaj historię naszej koleżanki Karoliny i jej sąsiadów. Pod animacją znajdziesz informacje dotyczące zasad działania spółdzielni, sytuacji prawnej i listę dofinansowań, z których możesz skorzystać.

WIECEJ PORADNIKÓW POLSKIEJ ZIELONEJ SIECI MOŻESZ ZOBACZYĆ >>> TUTAJ <<<

Czym są spółdzielnie energetyczne? 

Określenie spółdzielnia energetyczna odnosi się do modelu organizacyjno-biznesowego, w którym obywatele, często wraz z samorządami, przedsiębiorcami oraz organizacjami społecznymi, wspólnie inicjują, finansują i realizują projekty związane z produkcją, sprzedażą, magazynowaniem i dystrybucją energii elektrycznej lub/i ciepła ze źródeł odnawialnych, a także angażują się w przedsięwzięcia związane z poprawą efektywności energetycznej czy rozwojem elektromobilności. Zwykle są to lokalne inicjatywy non-profit nastawione na zapewnienie swoim członkom następujących korzyści:

  1. społecznych, do których zalicza się samowystarczalność i bezpieczeństwo energetyczne, zwiększenie spójności społecznej poprzez poprawę kondycji gospodarstw wrażliwych np. dotkniętych ubóstwem energetycznym oraz integracja społeczności lokalnej wokół wspólnie realizowanego projektu,
  2. środowiskowych polegających na redukcji emisji gazów cieplarnianych oraz poprawie jakości powietrza,
  3. ekonomicznych oznaczających rozwój gospodarczy regionu, powstanie nowych, lokalnych miejsc pracy, czy niższe koszty energii pozyskiwanej blisko odbiorcy. Oczywiście istnieje możliwość wygenerowania przez spółdzielnię zysku np. poprzez sprzedaż nadwyżek wyprodukowanej energii, ale zwykle jest on reinwestowany w kolejne projekty lub przeznaczany na rzecz interesu publicznego tj. rozwój lokalny, programy edukacyjne czy solidarnościowe. Możliwy jest także zwrot nakładów poniesionych na inwestycję oraz inne korzyści finansowe dla członków, o ile nie są one głównym celem funkcjonowania spółdzielni.

WIECEJ PORADNIKÓW POLSKIEJ ZIELONEJ SIECI MOŻESZ ZOBACZYĆ >>> TUTAJ <<<

 

Chcesz założyć spółdzielnię? Oto kilka prostych zasad 

  1. 1. otwarte i dobrowolne uczestnictwo – każdy, czy to osoba fizyczna czy prawna (np. małe i średnie przedsiębiorstwa, władze lokalne, organizacje

społeczne), może przystąpić do spółdzielni, o ile zgodzi się przyjąć na siebie obowiązki wynikające z członkostwa. W większości przypadków głównym wymogiem jest kupno udziałów, co czyni członka współwłaścicielem lokalnych projektów OZE i efektywności energetycznej oraz uprawnia do czerpania związanych z tym korzyści. Ze względu na swój prospołeczny charakter spółdzielnie są otwarte także dla osób zagrożonych wykluczeniem ekonomicznym i pozwalają im na korzystanie z tańszej energii, nawet jeśli nie są one inwestorami. Zasada dobrowolności odnosi się do swobodnej możliwości opuszczenia wspólnoty energetycznej.

 

  1. demokratyczne zarządzanie – oparte jest na równym dla wszystkich prawie do podejmowania decyzji. Zasada jest prosta: jeden członek równa się jeden głos. Decyzje dotyczą zwykle kierunków rozwoju spółdzielni, realizacji nowych inwestycji czy ustalenia ceny sprzedaży wyprodukowanej przez spółdzielnię energii.
  1. autonomia i niezależność – oznacza, że wspólnota może być kontrolowana jedynie przez swoich własnych członków i udziałowców (niezależnie od wysokości ich wkładu finansowego w inwestycje). Zewnętrzne podmioty, nawet jeśli tworzą ze spółdzielnią partnerstwo i uczestniczą w inwestycjach nie mogą ograniczać niezależności decyzyjnej spółdzielni.

 

Skorzystaj z dofinansowania

 

Lista programów rządowych, dedykowanych spółdzielniom energetycznym, finansowanych z funduszy unijnych.

 

  1. “Energia dla Wsi” – program dofinansowania inwestycji w odnawialne źródła energii na terenach gmin wiejskich i wiejsko-miejskich.

 

Beneficjentami programu mogą być rolnicy oraz istniejące spółdzielnie energetyczne lub jej członkowie, a także dopiero powstające spółdzielnie energetyczne. W ramach programu można uzyskać wsparcie na realizację inwestycji polegającej na budowie instalacji do pozyskania energii ze źródeł odnawialnych. Wsparcie udzielane będzie inwestycjom w biogazownie lub elektrownie wodne w formie dotacji (do 45% kosztów kwalifikowanych projektu, ale nie więcej niż 20 mln) lub pożyczek (do 100% kosztów kwalifikowanych, jednak nie więcej niż 25 mln). Wsparcie Inwestycji w fotowoltaikę lub turbiny wiatrowe będzie możliwe jedynie w formie pożyczek (także do 100% kosztów kwalifikowanych, jednak nie więcej niż 25 mln). Bez względu na wybraną technologię pozyskiwania energii, w ramach tego samego projektu można dodatkowo pozyskać dofinansowanie na zintegrowany z instalacją magazyn energii. Wsparcie na magazyn energii udzielane jest w formie dotacji, o ile jego procentowy udział w kosztach kwalifikowalnych projektu nie przekracza 20%. Jeśli jest on wyższy wtedy wsparcie udzielane jest w formie pożyczki, jednak udział kosztów magazynu energii w kosztach kwalifikowalnych projektu nie może przekroczyć 50%. Nie jest możliwe uzyskanie wsparcia wyłącznie na magazyn energii.  

 

Program jest finansowany z Funduszu Modernizacyjnego w latach 2022-2030, budżet programu wynosi do 1 000 000 tys. zł. Pierwszy nabór wniosków rozpoczął się 25.01.2023 i potrwa do 25.12.2023 r. Kolejne nabory będą prowadzone do wyczerpania środków programu. 

 

Dowiedz się wiecej: https://www.gov.pl/web/nfosigw/nabor-wnioskow-2023-energia-dla-wsi

 

  • Krajowy Plan Odbudowy i Zwiększania Odporności – program dofinansowania instalacji odnawialnych źródeł energii realizowanych przez społeczności energetyczne

Beneficjentami programu mogą być klastry energii, spółdzielnie energetyczne oraz jednostki samorządu terytorialnego (JST) oraz ich związki, które nie są członkami istniejących klastrów energii, spółdzielni energetycznych lub innych społeczności energetycznych. W ramach programu można pozyskać wsparcie na działania przedinwestycyjne polegające na opracowaniu optymalnej formuły prawno organizacyjnej imodelu biznesowego na potrzeby uruchomienia lub rozwoju społeczności energetycznej oraz przygotowanie niezbędnych analiz i dokumentacji pod kątem przygotowania inwestycji. Maksymalny poziom dofinansowania w zakresie wsparcie przedinwestycyjnego wynosi ok. 1,5 mln zł na jeden klaster energii; ok. 400 tys. zł na jedną spółdzielnię energetyczną, ok. 1,5 mln zł na jedno przedsięwzięcie zgłoszone przez JST. W ramach programu zaplanowano wsparcie 139 społeczności energetycznych, spośród których 10 społeczności otrzyma wsparcie na konkretne demonstracyjne inwestycje i modele biznesowe, możliwe do szerszego zastosowania przez społeczności energetyczne. Jedna społeczność energetyczna może otrzymać wsparcie wynoszące nawet 27 mln zł. 

Program jest finansowany z NextGenerationEU.
Pula środków do wykorzystania w ramach wsparcia przedinwestycyjnego wynosi 186 853 568 zł. Planowany termin rozstrzygnięcia naboru to 31.12.2023 r. 
Pula środków do wykorzystania w ramach wsparcia inwestycyjnego wynosi 241 206 896 zł. Planowany termin rozstrzygnięcia naboru to II. półrocze 2024 r. 

Dowiedz się więcej: 

wsparcie przedinwestycyjne:
https://www.funduszeeuropejskie.gov.pl/nabory/b222-instalacje-oze-realizowane-przez-spolecznosci-energetyczne/

wsparcie inwestycyjne:
https://www.funduszeeuropejskie.gov.pl/nabory/b222-instalacje-oze-realizowane-przez-spolecznosci-energetyczne-1/ 

 

  1. Fundusze europejskie – perspektywa finansowa na lata 2021-2027 – priorytet 2: Fundusze europejskie na rzecz środowiska , cel szczegółowy 2 – wspieranie energii odnawialnej zgodnie zgodnie z dyrektywą UE 2018/2001 w sprawie energii odnawialnej

Spółdzielnie i społeczności energetycznych będą mogły ubiegać się o wsparcie z  Europejskiego Funduszu Spójności (EFS) i Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR). Obecnie trwają prace przygotowawcze do ogłoszenia konkretnych konkursów. 

Dowiedz się więcej: 

 

  • Fundusz Sprawiedliwej Transformacji 

Dodatkowo na terenach regionów, które podjęły decyzję o zaprzestaniu wydobycia węgla, do dyspozycji obywateli będą dodatkowe środki z Funduszu Sprawiedliwej Transformacji. W Polsce tymi regionami są: Wielkopolska Wschodnia, Górny Śląsk, Małopolska Zachodnia, region Bełchatowa oraz region wałbrzyski.

Gdzie znajdziesz więcej informacji? 

WIECEJ PORADNIKÓW POLSKIEJ ZIELONEJ SIECI MOŻESZ ZOBACZYĆ >>> TUTAJ <<<

Jak wygląda sytuacja prawna?

Ustawa z dnia 19 lipca 2019 r. o zmianie ustawy o odnawialnych źródłach energii oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. 2019 poz. 1524 z póź. zm.) wprowadziła przepisy, których celem jest rozwój spółdzielni energetycznych w Polsce. Jest to rozwiązanie, które zapewnia zupełnie nowe i wszechstronne możliwości rozwojowe dla gmin wiejskich i miejsko-wiejskich, ale przede wszystkim bardzo mocno wspiera społeczeństwo obywatelskie.

Główną zasadą każdej tworzonej spółdzielni energetycznej ma być pełna swoboda wyboru rodzaju instalacji, ich możliwych lokalizacji, a także określenia zasad wzajemnych rozliczeń za wytwarzaną i zużywaną energię. Warunkiem skorzystania z przewidzianych w ustawie preferencji jest otwartość i gotowość do podjęcia współpracy przez okolicznych mieszkańców, rolników, przedsiębiorców, a także samorządy gminy. Ustawa określa następujące warunki:

  • wyłącznie tereny gmin wiejskich i wiejsko-miejskich,
  • wytwarza energię elektryczną lub biogaz, lub ciepło, w instalacjach OZE wyłącznie na potrzeby własne spółdzielni energetycznej i jej członków, przyłączonych do zdefiniowanej obszarowo sieci dystrybucyjnej elektroenergetycznej,
  • liczba członków spółdzielni jest mniejsza niż 1000,
  • członkowie spółdzielni określają zasady wzajemnych rozliczeń,
  • łączna moc zainstalowana elektryczna wszystkich instalacji odnawialnego źródła energii w ciągu roku musi pokrywać nie mniej niż 70% potrzeb własnych członków,
  • instalacje elektryczne do 10 MW, cieplne do 30 MW, biogazu do 40 mln m³.

Ustawodawca przewiduje, że członkowie spółdzielni energetycznej będą uczestniczyć w obrocie energii elektrycznej „handlując” nią między sobą w celu zaspokojenia potrzeb własnych, tj. producenci-członkowie będą mogli przekazywać wyprodukowane nadwyżki energii konsumentom-członkom, którzy mają niedobory, aby w ten sposób zapewnić ustawowe zaspokojenie co najmniej 70% zapotrzebowania całej spółdzielni z energii elektrycznej wyprodukowanej przez członków spółdzielni.

 

Spółdzielnie energetyczne mogą “zmagazynować” w sieci nadwyżkę z wyprodukowanej energii, rozliczając ją na zasadach net-meteringu w stosunku 1:0,6, co oznacza, że spółdzielnia może odebrać w późniejszym terminie 60% z tej zmagazynowanej nadwyżki. 

 

Więcej na temat spółdzielni i społeczności energetycznych dowiesz się ze strony społecznego ruchu na rzecz energetyki obywatelskiej Więcej Niż Energia.