Fundusze Europejskie dla klimatu

Dążymy do tego, aby jak największa część naszego społeczeństwa włączyła się do dyskusji na temat planowania i wykorzystywania środków unijnych.

Dlaczego?

Bez cienia przesady, lata 2021 – 2023 będą dla polskiego środowiska i klimatu podwójnie wyjątkowe – ze względu na skalę równie wyjątkowych wyzwań, jak i możliwości.

Właśnie określane są zasady wykorzystania przez nasz kraj kolejnego, siedmioletniego budżetu Polityki Spójności (2021 – 2027). Kształt nowej Umowy Partnerstwa, krajowych i regionalnych programów operacyjnych przesądzą o tym, jak bardzo środowisko i klimat skorzystają na inwestycjach, na które przez najbliższe lata przeznaczymy 76 mld Euro, z których minimum 30% musi zostać przeznaczone na ochronę klimatu.

Prócz tego Polska szykuje się do wykorzystania Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności (Green Fund EU) – ogromnego, unijnego funduszu „ratunkowego”. Ma on postawić na nogi europejskie gospodarki po pandemii COVID-19 jednocześnie zwiększając ich odporność na kolejne kryzysy. Krajowy Plan Odbudowy i Zwiększania Odporności (w skrócie KPO) przesądzi o tym, na ile ambitnie Polska wykorzysta te dodatkowe 23 – 57 mld Euro dotacji oraz długoterminowych pożyczek. Tu Unia stawia poprzeczkę jeszcze wyżej – przynajmniej 37% funduszy ma zostać przeznaczonych na ochronę klimatu.

To również okres kluczowy dla przeciwdziałania globalnemu kryzysowi klimatycznemu. Według naukowców nadchodzące 10 lat są ostatnimi, podczas których możemy realnie wpłynąć na zahamowanie wzrostu średniej temperatury naszego globu i utrzymanie go poniżej 1,5 st. C. W związku z tym kraje członkowskie UE wyznaczają sobie ambitne cele i solidarnie podnoszą swoje zobowiązania klimatyczne. Polska musi znacznie zwiększyć swój wkład redukcyjny, aby wypełnić unijny cel redukcji emisji gazów cieplarnianych o 55 proc. do 2030 r.

Tymczasem dotychczasowa polityka energetyczno-klimatyczna w bardzo niewielkim stopniu otwiera się na dyskusje ze stroną społeczną, ekspertami pozarządowymi i młodymi aktywistami działającymi w tym obszarze. To właśnie chcemy zmienić.

Jaki mamy cel?

Główny cel projektu streszcza Joanna Furmaga – prezes Polskiej Zielonej Sieci:

“Wszystko zależy od tego, w jaki sposób te wielkie pieniądze zostaną u nas wydane.
Czy na szybką, zieloną i sprawiedliwa transformację, czy też na utrzymanie status quo.
W programowanie tych funduszy konieczne jest zaangażowanie nas wszystkich:
organizacji społecznych, ruchów oddolnych, samorządów,
środowisk naukowych i gospodarczych”.

Prowadzone przez nas działania mają za zadanie uświadamiać mieszkańcom Polski jak ważny i kluczowy z punktu widzenia ochrony klimatu i środowiska wokół nas jest proces programowania wydatkowania środków unijnych. Tylko aktywne zaangażowanie społeczeństwa obywatelskiego, z młodymi ludźmi na czele, przyniesie zmiany, które będą potrzebne, przemyślane, powszechnie akceptowane i realnie służące ochronie przyrody, klimatu i przyszłych pokoleń.

Jakie działania realizujemy?

Działania projektowe koncentrują się na programach ogólnopolskich i regionalnych, szczególnie w województwach mających skorzystać z nowego instrumentu finansowego UE czyli Funduszu Sprawiedliwej Transformacji (woj. śląskie, dolnośląskie i wielkopolskie):

organizujemy szkolenia i warsztaty adresowane do ruchów społecznych oraz przedstawicieli społeczeństwa obywatelskiego dotyczące znaczenia, mechanizmów i potrzeby programowania funduszy unijnych w sposób transparentny, partycypacyjny oraz przyjazny dla środowiska i klimatu.
prowadzimy debaty pomiędzy instytucjami programującymi na poziomie centralnym oraz regionalnym a organizacjami pozarządowymi i Młodzieżowym Strajkiem Klimatycznym, których celem będzie uzgodnienie wymiernych rozwiązań proklimatycznych w dokumentach programujących.
prowadzimy działania rzecznicze na poziomie unijnym, krajowym i regionalnym na rzecz wyznaczania ambitnych celów dla wspierania rozwoju OZE i demokracji energetycznej, niskoemisyjnego transportu publicznego, poprawy efektywności energetycznej budynków, gospodarki odpadami i zasobami wodnymi, edukacji ekologicznej czy ochrony bioróżnorodności.
opracowujemy uwagi i rekomendacje do dokumentów strategicznych i programowych (tj. Umowa Partnerstwa czy krajowe i regionalne programy), oficjalne stanowiska, będziemy brać aktywny udział we wszelkich formach konsultacji społecznych (tj. wysłuchania publiczne, spotkania grup roboczych, warsztaty, debaty itp.). W tej sposób będziemy apelować o nadanie priorytetowego znaczenia działaniom wobec kryzysu klimatycznego. Cały proces partycypacji i konsultacji podsumujemy w raporcie końcowym.
prowadzimy kampanię informacyjną skierowaną do opinii publicznej, w której będziemy informować o postępach prac nad programowaniem funduszy europejskich, tłumaczyć zawiłości proceduralne, promować dobre praktyki.

Działania w ramach projektu potrwają do połowy 2022 r.

Kto nad tym czuwa?

Projekt realizuje Związek Stowarzyszeń Polska Zielona Sieć (PZS) w partnerstwie z Młodzieżowym Strajkiem Klimatycznym (MSK) – najbardziej aktywnym, oddolnym, ogólnopolskim ruchem prowadzącym kampanię na rzecz ambitniejszej polityki klimatycznej Polski i Unii Europejskiej. Zaangażowanie młodego pokolenia jest tym ważniejsze, że to właśnie ono najbardziej doświadczy efektów podejmowanych dziś działań… lub ich zaniechań.

“Obecnie planowane fundusze europejskie traktujemy jako narzędzie dla polskiego rządu, dzięki któremu spełni on założenia polityki klimatycznej całej UE”

– mówi Dominika Lasota z MSK.

Nasze wspólne działania wspierają eksperci pozarządowi m.in. z zakresu energetyki, gospodarki odpadami, transportu, zdrowia i edukacji. Przygotowują uwagi oraz rekomendacje do krajowych oraz regionalnych programów, które składamy w procesie konsultacji społecznych. Swoją wiedzą dzielą się podczas organizowanych przez nas spotkań, warsztatów i debat.