Kryzys klimatyczny zaostrza się tak szybko, że unijny budżet na lata 2021-2027 może być ostatnią pulą pieniędzy, która może pomóc zatrzymać katastrofę. Prezentujemy raport pokazujący, jak Polska Zielona Sieć i Młodzieżowy Strajk Klimatyczny przyczyniły się do zielonej zmiany w planach na wydanie 76,5 mld euro unijnych funduszy.
Raport Fundusze Europejskie dla Klimatu. Partnerstwo w programowaniu funduszy europejskich na lata 2021-2027 zaprezentowaliśmy w lipcu 2022 w Warszawie.
W raporcie piszemy, że właśnie kończy się programowanie 76,5 mld euro unijnego budżetu na lata 2021-2027. Znaczenie tych środków dla powodzenia transformacji energetycznej w Polsce i realizacji celów klimatycznych UE do 2030 r. jest kluczowe. Choć zasada partnerstwa pozostawała nie w pełni zrozumiana i była nagminnie naruszana, to zaangażowanie ekspertów i aktywistów doprowadziło do znacznej poprawy Umowy Partnerstwa i programów polityki spójności z punktu widzenia działań na rzecz klimatu.
Analizujemy fundusze z perspektywy kluczowych obszarów: efektywności energetycznej, odnawialnych źródeł energii, zrównoważonego transportu, ochrony bioróżnorodności i adaptacji do zmian klimatu, gospodarki o obiegu zamkniętym, edukacji klimatycznej oraz sprawiedliwej transformacji regionów węglowych. Nie wszystkie szkodliwe dla klimatu inwestycje udało się wyeliminować, mimo to kształt programów przy odpowiedniej kontroli pozwoli na realną zmianę. Fundusze wciąż wymagają dostosowania do celów Europejskiego Zielonego Ładu i wyzwań wynikających z rosnących cen paliw kopalnych.
Działania Polskiej Zielonej Sieci i Młodzieżowego Strajku Klimatycznego
Programowanie przypadło na okres pandemii COVID-19 oraz wstrząsów gospodarczych i politycznych wywołanych kryzysem cen paliw kopalnych i wojną w Ukrainie. Mimo to, skala zaangażowania społeczeństwa obywatelskiego była większa niż kiedykolwiek wcześniej.
Przykłady zmian w programach, które udało się uzyskać dzięki zaangażowaniu Polskiej Zielonej Sieci i Młodzieżowego Strajku Klimatycznego w programowanie funduszy:
- Standardy ochrony drzew i innych form zieleni na każdym etapie inwestycji zostały uwzględnione w Umowie Partnerstwa i ośmiu programach regionalnych, a w jednym – wprost został przywołany Standard opracowany przez organizacje eksperckie.
- Rekomendacje opracowane przez PZS i MSK dotyczące edukacji klimatycznej znalazły się w oficjalnych wytycznych KE dla państw członkowskich, została też zniesiona linia demarkacyjna pomiędzy poziomem regionalnym i krajowym. To kluczowe dla zapewnienia edukacji klimatycznej na każdym poziomie i przy wszystkich działaniach finansowanych z funduszy UE.
- Podwojone zostały nakłady na ochronę bioróżnorodności w programie FEnIKS.
- Wsparcie dla społeczności energetycznych przewidziano w 12 z 16 programów regionalnych.
- Fundusz Sprawiedliwej Transformacji będzie zarządzany regionalnie (w ramach programów regionalnych), zgodnie z naszą rekomendacją.
Do ściągnięcia: raport Fundusze Europejskie dla Klimatu. Partnerstwo w programowaniu funduszy europejskich na lata 2021-2027 w wersji elektronicznej.
Projekt realizowany z dotacji programu Aktywni Obywatele – Fundusz Krajowy finansowanego przez Islandię, Liechtenstein i Norwegię w ramach Funduszy EOG.