Już 12 czerwca 2025 roku w warszawskim Varso Place II odbędzie się konferencja „Gdy stawką jest bezpieczeństwo! – czas na Wspólnoty Energetyczne i Fundusze Europejskie”, poświęcona roli społeczności lokalnych w budowaniu niezależności energetycznej. W wydarzeniu wezmą udział przedstawiciele spółdzielni energetycznych, samorządów, administracji publicznej, organizacji społecznych i eksperci, by wspólnie zastanowić się, jak fundusze europejskie mogą wspierać rozwój energetyki obywatelskiej. Konferencja będzie też okazją do świętowania 10-lecia ruchu Więcej Niż Energia – koalicji, która pokazuje, że prawdziwe bezpieczeństwo energetyczne opiera się na współpracy, zaangażowaniu i lokalnych inicjatywach.

Bezpieczeństwo energetyczne to dziś sprawa wspólna

Bezpieczeństwo energetyczne jeszcze nigdy nie było tak ważne jak dziś. W obliczu rosnących napięć międzynarodowych, zakłóceń w dostawach prądu i kryzysów gospodarczych, pytanie o to, skąd mamy energię i jak nią zarządzamy, staje się pytaniem o naszą niezależność, stabilność i bezpieczeństwo.

– Energetyka obywatelska to nie tylko element zielonej transformacji, ale też realne wzmocnienie bezpieczeństwa energetycznego. W świecie, gdzie rośnie ryzyko ataków hakerskich i awarii dużych elektrowni, kluczowe staje się posiadanie niezależnych, lokalnych źródeł energii. W przeciwieństwie do scentralizowanego systemu, który łatwo sparaliżować, model rozproszony – oparty na małych instalacjach należących do lokalnych społeczności – pozwala zwiększyć odporność sieci i zapewnić ciągłość dostaw nawet w sytuacjach kryzysowych – podkreśla Joanna Furmaga – prezeska Polskiej Zielonej Sieci. 

Bezpieczeństwo energetyczne przestało być jedynie technicznym pojęciem – dziś dotyczy nas wszystkich. Ma też kluczowe znaczenie przy przeciwdziałaniu ubóstwu energetycznemu – co staje się szczególnie ważne i aktualne w kontekście wyboru rozwiązań wspieranych w ramach Społecznego Funduszu Klimatycznego.

Ruch, który przewidział przyszłość

To, co dziś staje się koniecznością, my dostrzegliśmy już dekadę temu. Właśnie wtedy, z potrzeby działania i przekonania, że energetyka może być bardziej lokalna, sprawiedliwa i obywatelska, a jednocześnie tańsza narodził się ruch Więcej Niż Energia. To społeczna koalicja samorządów, organizacji, ekspertów i obywateli, których połączyło przekonanie, że bezpieczeństwo to coś więcej niż megawaty. To dostępność, wspólnotowość i realny wpływ ludzi na transformację energetyczną. Dziś ruch zrzesza już ponad 160 organizacji z całej Polski.

– Organizacje pozarządowe od lat tworzą przyjazne warunki dla rozwoju spółdzielni energetycznych. To właśnie NGO-sy jako pierwsze w Polsce zaczęły mówić o energetyce obywatelskiej, podkreślając rolę wspólnot lokalnych w procesie transformacji energetycznej. Angażują się w edukację, rzecznictwo i budowanie sieci współpracy – łączą samorządy, ekspertów i mieszkańców wokół wspólnego celu: sprawiedliwej, lokalnej i dostępnej energii –  zauważyła Monika Jaszcza z Polskiej Zielonej Sieci.

Zburzyć bariery

Choć energetyka obywatelska zyskuje coraz większe znaczenie w unijnej i krajowej polityce energetycznej, jej rozwój w Polsce wciąż napotyka poważne bariery. Potencjał zaangażowania lokalnych społeczności w transformację energetyczną pozostaje w dużej mierze niewykorzystany – zarówno ze względu na zawiłości prawne, jak i brak odpowiedniego wsparcia dla inicjatyw oddolnych.

– Polskie prawo umożliwia rozwój energetyki obywatelskiej w kilku jej formach (na przykład spółdzielnie energetyczne lub obywatelskie społeczności energetyczne), ale w praktyce utrudniają to rozproszone, skomplikowane przepisy oraz nieatrakcyjne systemy wsparcia. Równie istotne są bariery pozaprawne – brak spójnej strategii rozwoju społeczności energetycznych, niski poziom wiedzy o możliwościach wspólnego wytwarzania energii oraz niewystarczające wsparcie dla inicjatyw oddolnych, takich jak spółdzielnie energetyczne tworzone przez niesformalizowane grupy. Bez edukacji, doradztwa i odpowiednich narzędzi np. korzystnych taryf rozliczeniowych, potencjał energetyki obywatelskiej wciąż pozostanie niewykorzystany – podkreśla Agnieszka Stupkiewicz, radczyni prawna w Fundacji Frank Bold. 

Podczas konferencji postaramy odpowiedzieć na pytania: 

  • Jak model rozproszony może budować odporność energetyczną Polski?
  • Jak Fundusze Europejskie mogą wspierać rozwój wspólnot energetycznych?
  • Czego nas uczą historie polskich spółdzielni? 

Wydarzenie jest realizowane w ramach projektu „Działania informujące i promujące Fundusze Europejskie wśród organizacji pozarządowych”, finansowanego ze środków Pomocy Technicznej Funduszy Europejskich 2021–2027.