Nowa strategia od razu do poprawki
Nowy projekt Polityki Energetycznej Państwa do 2040 r. (PEP) jest nieodpowiedzialny klimatycznie, opiera się na nierealnych założeniach ekonomicznych i jako taki utrudni przeprowadzenie w Polsce sprawiedliwej transformacji.
Zapisane w PEP2040 wartości udziału węgla w miksie energetycznym w roku 2030 i 2040 są nie do pogodzenia z celami klimatycznymi Unii Europejskiej i ze zobowiązaniami Polski wynikającymi z Porozumienia Paryskiego. Przypomnijmy: według wyliczeń Międzyrządowego Panelu ds. Zmian Klimatu wypełnienie celu Porozumienia, czyli zatrzymanie globalnego ocieplenia na poziomie 1,5 st. Celsjusza, wymaga, by kraje rozwinięte zrezygnowały z węgla najpóźniej do 2030 r. Projekt PEP2040 nie bierze tego zupełnie pod uwagę i przewiduje ewolucję miksu energetycznego która – choć nieco ambitniejsza niż wcześniejsze propozycje – jest zupełnie nieodpowiedzialna z punktu widzenia ochrony klimatu.
Ministerstwo ignoruje również realia ekonomiczne, które z bardzo dużym prawdopodobieństwem wypchną węgiel z miksu energetycznego wcześniej niż zakłada nowy projekt PEP2040. W przyszłym tygodniu spodziewane jest ogłoszenie przez Komisję Europejską nowego celu redukcji emisji gazów cieplarnianych na 2030 r., który zostanie zwiększony z obecnych 40% do prawdopodobnie 55%. Pociągnie to za sobą m.in. wzrost cen uprawnień do emisji CO2 do poziomu, przy którym wytwarzanie energii z węgla (i prawdopodobnie również z gazu) będzie pozbawione ekonomicznego uzasadnienia.
Wpływ elektrowni węglowych na rzeki – zapraszamy na konferencję
Elektro
wnie węglowe nie tylko pogłębiają kryzys klimatyczny i zanieczyszczają powietrze, ale też mają stały, fatalny wpływ na polskie rzeki, zabijając corocznie miliony ryb.
Sama tylko elektrownia Kozienice w ciągu 2 lat zabiła ponad 300 mln sztuk narybku i wczesnych form narybkowych ryb żyjących w Wiśle, a elektrownia Ostrołęka B unicestwiła w rok 37 mln ryb w Narwi. Nie podczas awarii, ale w ramach codziennej eksploatacji. Z czego wynika taki wpływ na ichtiofaunę i jakie działania są niezbędne by go zminimalizować?
Stowarzyszenie Pracownia na rzecz Wszystkich Istot, Towarzystwo na rzecz Ziemi oraz inne organizacje pozarządowe tworzące Koalicję Ratujmy Rzeki gorąco zapraszają na konferencję:
“Współczesne zagrożenia dla ekosystemów rzek powodowane przez energetykę węglową”
która odbędzie się 10 września w godzinach 10:00 – 16:00 w Warszawie, w budynku Zebra Tower przy ulicy Mokotowskiej 1 (wejście A od strony Ronda Jazdy Polskiej)
Budżetowy deal jest nadal zielony. Jak Polska wykorzysta te środki?
Rada UE zdecydowała, że now
ym budżecie unijnym pula środków na działania chroniące klimat ma zostać zwiększona do 30 proc., a całość wydatków ma wpisywać się w cele Porozumienia Paryskiego, cel neutralności klimatycznej i cele klimatyczne Unii na rok 2030. Mimo pewnych cięć, najbardziej bolesnych w przypadku Funduszu Sprawiedliwej Transformacji, Polska nadal ma szansę na duże pieniądze na transformację – o ile będzie umiała ją dobrze zaplanować.
Dziś nad ranem Rada UE porozumiała się w sprawie nowego budżetu na lata 2021 – 2027. „Tradycyjne” wieloletnie ramy finansowe (MFF – Multiannual Financial Framework) opiewają na kwotę 1074 mld Euro. Niezależnie od nich, instrument New Generation EU (tzw. fundusz odbudowy po pandemii) przyniesie dodatkowe 750 mld Euro na walkę z ekonomicznymi skutkami pandemii do roku 2023, z czego 390 mld będzie dostępne w formie dotacji, a 340 mld w formie niskooprocentowanych pożyczek. Pula środków z obu źródeł, które muszą zostać przeznaczone na działania chroniące klimat została zwiększona z 25 do 30 procent. W konkluzjach Rady jest też zapis, że wszystkie środki mają być wydawane w sposób spójny z zapisami Porozumienia Paryskiego.
W ramach obu tych źródeł Polska ma szansę otrzymać łącznie 125 mld euro w dotacjach i ponad 30 mld w pożyczkach. Niestety o niemal połowę skurczyły się środki, które mogą trafić do regionów górniczych z Funduszu Sprawiedliwej Transformacji. Jego łączna wartość to obecnie 17,5 mld euro, Polska ma szansę na ok 4 mld, ale dostęp do połowy tej kwoty jest uzależniony od poparcia celu neutralności klimatycznej na poziomie UE (a w myśl projektu rozporządzenia o Funduszu dostęp do całości nadal pozostaje uzależniony od przedstawienia przez Polskę terytorialnych planów transformacji spójnych z unijnym celem neutralności).
Polskie regiony górnicze wykluczone z funduszy na sprawiedliwą transformację?
Ponad 40 osób i organizacji podpisało list otwarty do Prezesa Rady Ministrów Mateusza Morawieckiego, domagając się wyznaczenia daty odejścia od paliw kopalnych w energetyce i gospodarce oraz zadeklarowania wdrożenia neutralności klimatycznej, tak jak zrobiły to pozostałe kraje UE. Wśród sygnatariuszy są ekolodzy, naukowcy i samorządowcy z całego kraju.
Pandemia koronawirusa przyspieszyła ujawnienie problemów ekonomicznych, ekologicznych i społecznych związanych z dalszym opieraniem gospodarki kraju na węglu. Najwyższy w Europie – wynoszący 74 proc. – udział produkcji energii elektrycznej opartej na węglu kamiennym i brunatnym – stanowi coraz większy problem. Funkcjonujemy bowiem w dobie szybkiego spadku cen odnawialnych źródeł energii, braku rentowności większości polskiego górnictwa, utraty życia przez ok 50 tysięcy ludzi rocznie w konsekwencji utrzymywania się smogu oraz narastającego kryzysu klimatycznego. Wszystkie te problemy jak w soczewce można zauważyć na Górnym Śląsku i w innych regionach węglowych.
Transformacja w kierunku neutralności klimatycznej jest szansą na zielony rozwój gospodarczy, który powstrzyma zmiany klimatyczne, wymieranie gatunków i katastrofalną degradację przyrody. Opiera się na budowie oddolnej samowystarczalności energetycznej gmin i regionów, oszczędzaniu energii, wykorzystaniu odnawialnych źródeł i magazynów energii, wykorzystaniu technologii informatycznych lub alternatywnych źródeł energii. Świat musi osiągnąć w połowie wieku neutralność klimatyczną, powiązaną z zastępowaniem paliw kopalnych nowymi, efektywnymi i czystymi technologiami. UE planuje być w awangardzie tej zmiany.
To także szansa na nowe otwarcie i lepszą przyszłość dla regionów węglowych. Możliwość skorzystania z niej zależy jednak od podjęcia przez Polskę decyzji o harmonogramie odejścia od węgla i wejścia na drogę ambitnej transformacji energetycznej. Dlatego sygnatariusze listu apelują do premiera o niezwłocznie ogłoszenie decyzji o kierunkowej dacie odejścia od paliw kopalnych w energetyce i gospodarce i zadeklarowanie wdrożenia neutralności klimatycznej w Polsce do 2050 roku.
Plany TERYTORIALNE nie mogą być planowane CENTRALNIE
Rozpoczynają się prace nad planami wydatków z Funduszu Sprawiedliwej Transformacji, powiększonego właśnie ponad pięciokrotnie do 40 mld euro. Odpowiedzialne za ten proces Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej jak dotąd nie stworzyło szerokiego forum konsultacji i dialogu z przyszłymi beneficjentami, nie ogłosiło też harmonogramu prac. W piśmie do min. Jarosińskiej-Jedynak samorządy i organizacje społeczne działające w regionach węglowych domagają się szerokich konsultacji społecznych, dostępu do informacji nt. planów i możliwości udziału w ich tworzeniu.
Zdaniem sygnatariuszy apelu planowanie działań, które zostaną sfinansowane z Funduszu Sprawiedliwej Transformacji i wpisane do tzw. terytorialnych planów sprawiedliwej transformacji, powinno być poprzedzone szeroką kampanią informacyjną nt. celów Funduszu i możliwości uzyskania wsparcia. Jej elementem powinna być seria spotkań z mieszkańcami, samorządami, organizacjami społecznymi i przedstawicielami lokalnego biznesu, najlepiej przeprowadzona w formule paneli obywatelskich. Przed przystąpieniem do prac powinna także zostać przeprowadzona ankieta nt. potrzeb i pomysłów zainteresowanych stron.
Proces tworzenia planów zdaniem sygnatariuszy listu powinien być przejrzysty, a wszyscy nim zainteresowani powinny mieć dostęp do informacji o jego harmonogramie i postępach, a także możliwość przedstawienia swojego stanowiska i wzięcia udziału w pracach grup roboczych powołanych w Ministerstwie w celu opracowania planów. Wszelkie analizy i badania dotyczące wyzwań i potrzeb regionów górniczych związanych z procesem transformacji w kierunku neutralności klimatycznej powinny być publicznie dostępne.
Na opracowanie takich planów dla trzech województw: śląskiego, wielkopolskiego (region koniński) i dolnośląskiego (region wałbrzyski) Ministerstwo Funduszy otrzymało od Komisji Europejskiej grant w wysokości 2 mln złotych.
Zmiany zbyt kosmetyczne
Ministerstwo Klimatu przeprowadziło krótkie konsultacje społeczne pakietu rozporządzeń dotyczących m.in. rozliczeń prosumentów oraz ich dostępu do danych. Polska Zielona Sieć przekazała w swoim stanowisku, że choć proponowane regulacje są słuszne i korzystne dla prosumentów, to zarazem dalece niewystarczające do efektywnego pobudzenia segmentu prosumentów grupowych.
Projekt rozporządzenia w sprawie wymagań technicznych, warunków przyłączenia oraz współpracy mikroinstalacji z systemem elektroenergetycznym oraz projektów rozporządzeń w sprawie dokonywania rejestracji, bilansowania i udostępniania danych pomiarowych oraz rozliczeń prosumentów i spółdzielni energetycznych Ministerstwo Klimatu opublikowało do konsultacji społecznych 15 maja, czyli po 9 miesiącach od daty wejścia w życie nowelizacji ustawy o OZE.
Choć proponowane zmiany idą w dobrym kierunku, to dotyczą tylko szczegółów technicznych, nie niosą zaś żadnej zasadniczej zmiany (tzw. „gamechanger’a”), która stanowiłby transpozycję kolejnych elementów Dyrektywy RED II. Jej ideą przewodnią jest zapewnienie wszelkich możliwych ułatwień sprzyjających powstawaniu i funkcjonowaniu społeczności energetycznych oraz zapewnienie, by nie podlegały one żadnym nieuzasadnionym lub dyskryminacyjnym warunkom i procedurom. Jak wskazuje REScoop, organizacja zrzeszająca setki europejskich spółdzielni energetycznych, kraje, w których na rynku wytwórczym energii z powodzeniem działają społeczności lokalne, charakteryzują się przejrzystym i łatwo dostępnym systemem wsparcia dla OZE, dobrą polityką informacyjną, wsparciem ze strony zarówno lokalnych jak i krajowych decydentów oraz zaufaniem obywateli, opartym na stabilności długofalowo prowadzonej polityki.
Nowe otwarcie dla zielonej transformacji w Europie
Unia Europejska nie zastanawia się nad wyborem między ratowaniem gospodarki a realizacją Zielonego Ładu, bo nikt nie dostrzega między tymi dwoma celami sprzeczności. Przedstawiona dziś propozycja nowego budżetu UE wartego 1,85 biliona euro jest jasnym sygnałem, że odpowiedzią Unii na kryzys wywołany pandemią będzie przyspieszenie marszu ku zielonej transformacji. Co to oznacza dla Polski?
Budżet, którego projekt zaprezentowała dziś Ursula von der Leyen, ma być dla UE skokiem w przyszłość. Łącznie na doraźną pomoc w kryzysie i zapobieżenie recesji, wzmocnienie potencjału Europy w obszarze ochrony zdrowia, transformację cyfrową i realizację Zielonego Ładu Unia chce przeznaczyć aż 1850 mld euro, w tym 750 mld z nowego źródła. Jeśli ktoś wciąż liczył, że pandemia zmusi UE do ograniczenia swoich ambicji, to dziś Komisja pokazała, że ma zupełnie inny plan – chce włożyć bezprecedensowo duże pieniądze nie tylko w szybszą transformację gospodarki, ale też we wzmocnienie europejskiej solidarności i zacieśnienie integracji.
Dla Polski powinien to być sygnał do przemyślenia swojego stanowiska w UE. Ten budżet może również dla naszej gospodarki stać się trampoliną do skoku cywilizacyjnego – pod warunkiem, w końcu na serio podpiszemy się pod transformacyjnymi celami UE.
Polskie wsparcie dla projektów LIFE – reaktywacja
Choć na noty koncepcyjne projektów w programie LIFE Komisja Europejska czeka do połowy lipca, warto dobrze wykorzystać czas i dostępne wsparcie, aby jak najlepiej przygotować swoją dokumentację. Już w przyszłym tygodniu NFOŚiGW organizuje otwarte szkolenia online dla wnioskodawców. Warto!
W czasie pandemii zdarzają się na szczęście również dobre wiadomości i są one doprawdy “na wagę pierwiastków ziem rzadkich”. Wszystko wskazuje na to, że obecny zarząd NFOŚIGW postanowił wrócić do gry i znów na serio pomagać polskim wnioskodawcom w skutecznym pozyskiwaniu środków na projekty środowiskowe z programu LIFE.
Tytułem wyjaśnienia dla niewtajemniczonych, Program LIFE (wcześniej LIFE+) to jedyny instrument finansowy UE poświęcony wyłącznie współfinansowaniu projektów z dziedziny ochrony i poprawy jakości środowiska oraz ochrony i adaptacji do zmian klimatu. Od 2008 roku rolę naszego Krajowego Punktu Konsultacyjnego pełni NFOŚiGW, oferując również dotacje na uzupełnienie wkładu finansowego.
Projekty w każdej kategorii tematycznej konkurują ze sobą nie w obrębie puli krajowej ale również z projektami z innych krajów, dofinansowanie przyznaje zaś Komisja Europejska w Brukseli.
Dwa kryzysy – jedna recepta
Zarówno w zatrzymaniu globalnego ocieplenia jak i w wyjściu z pandemicznego załamania gospodarki pomóc może ten sam zestaw działań – zdecydowany rozwój odnawialnych źródeł energii, decentralizacja systemów dystrybucyjnych prądu oraz oszczędności energii. Z jednej strony wymagać to będzie większych niż obecnie nakładów finansowych, z drugiej strony przyniesie jednak większe zyski z inwestycji, więcej miejsc pracy, poprawę zdrowia publicznego i wyższe wzrosty PKB. Najnowszy raport agencji IRENA pokazuje, że ambitna transformacja energetyczna jest właściwą drogą wyjścia z dwóch kryzysów.
Z powodu pandemii COVID-19 miliony osób na całym świecie tracą pracę, gospodarki zwalniają, a liczne branże znalazły się w zapaści. Wyjście z kryzysu będzie wymagało stworzenia nowych miejsc pracy dzięki zwiększonym inwestycjom. W swoim najnowszym raporcie o perspektywach energetyki odnawialnej („Global Renewables Outlook. Energy transformation 2050”) Międzynarodowa Agencja Energetyki Odnawialnej IRENA dowodzi, że zainwestowanie pieniędzy w program ambitnej globalnej transformacji energetycznej opartej o odnawialne źródła energii może być skutecznym lekarstwem na kryzys.
Raport porównuje dwa scenariusze: pierwszy, zakładający utrzymanie obecnego kursu w energetyce i całej gospodarce, i drugi, przewidujący ambitną transformację, która pozwoli utrzymać globalne ocieplenie poniżej 2 st. C, zgodnie z zapisami Porozumienia Paryskiego.
Nadchodzi czas prosumentów zbiorowych
Choć w zeszłym roku byliśmy w Polsce świadkami eksplozji zainteresowania „fotowoltaiką dla Kowalskiego” – własnymi mikroinstalacjami prosumenckimi dla osób fizycznych i biznesu, trzeba pamiętać, że to dopiero początek transformacji energetycznej. Kolejne czekające nas zmiany w prawie, systemie energetycznym i ludzkich umysłach będą tyleż trudne co fascynujące.
Pandemia pandemią, izolacja izolacją, a czas ucieka, klimat się ociepla, prąd z naszej przestarzałej, węglowej energetyki będzie drożał a transformacja energetyczna czeka za rogiem. W ubiegłym roku doczekaliśmy się wreszcie eksplozji zainteresowania fotowoltaiką przez prosumentów indywidualnych. Potencjał jest ogromny, a to dopiero początek. Czas na prosumentów zbiorowych i wirtualnych.
Dotychczasowe prawo, które (teoretycznie, w założeniu) zachęca do zakładania spółdzielni energetycznych, jest na razie tak wadliwe, że liczba takich podmiotów w Polsce wynosi… wciąż zero. Tymczasem domy wielorodzinne, wspólnoty i spółdzielnie mieszkaniowe to potencjalne prosumenckie Eldorado czekające nawet niekoniecznie na zachęty finansowe, ale przynajmniej na przejrzyste przepisy, które pozwolą korzystać i rozliczać się ze wspólnej energii wśród sąsiadów.
W tym kontekście warto bacznie śledzić szczególnie:
- wdrażanie kolejnych zmian zapowiadanych przez resort minister Jadwigi Emilewicz w ramach pakietu rządowego Energia Plus oraz transpozycji dyrektywy RED II
- przebieg pilotażowego programu pożyczek NFOŚiGW „Słoneczne dachy” na fotowoltaikę dla wspólnot i spółdzielni mieszkaniowych
- zmiany legislacyjne, zachęty i pojawianie się (oby) pierwszych polskich spółdzielni energetycznych
Panele obywatelskie – czyli jak demokratycznie zaplanować transformację
Kryzys gospodarczy spowodowany koronawirusem jeszcze bardziej podkreśli pytania o przyszłość regionów górniczych, utracone i nowe miejsca pracy oraz wizję rozwoju tych obszarów. W przepisie na sprawiedliwą transformację niezbędnym składnikiem jest podejmowanie decyzji dotyczących powęglowej przyszłości w sposób demokratyczny. Zwykłe konsultacje społeczne to w tym przypadku zdecydowanie za mało. Optymalne zaplanowanie procesu zmian w regionach górniczych wymaga bardziej zaawansowanych rozwiązań, np. zastosowania paneli obywatelskich.
Sukces transformacji regionów górniczych zależy od kilku kluczowych czynników, takich jak jasny i racjonalny harmonogram odchodzenia od węgla, dostępność funduszy na inwestycje i zabezpieczenia socjalne pracowników, ale przede wszystkim demokratyczny i partycypacyjny sposób tworzenia planów transformacji. To ważne, by odzwierciedlały one zdanie i potrzeby wszystkich interesariuszy, których zmiana ta będzie dotyczyła. W tworzenie planów transformacji powinni być zaangażowani mieszkańcy danego regionu, górnicy, władze kopalni i elektrowni, urzędnicy samorządów lokalnych, lokalni przedsiębiorcy i in. Aby nadać nowy kierunek rozwojowi miejsca, które przez dziesiątki lat bazowało na wydobyciu węgla, wokół którego rozwinęła się również infrastruktura, życie społeczne i kulturalne, należy zbudować szeroki, demokratyczny dialog, dzięki któremu podejmie się długofalowe decyzje dotyczące losu tysięcy ludzi związanych z danym regionem przemysłowym. Demokratyczne decyzje powinny być podejmowane przez ludzi wolnych od zastraszania i nacisków grup interesów, w oparciu o informacje i dowody wystarczające, aby świadomie rozstrzygnąć dany problem.
Wiążące
Formą umożliwiającą podejmowanie kluczowych decyzji w sposób uwzględniający głos wszystkich zainteresowanych, jest tzw. panel obywatelski. Do udziału w nim zaprasza się grupę liczącą zazwyczaj ok. 100 przedstawicieli danej społeczności, wyłonionych losowo, ale z uwzględnieniem kryteriów demograficznych, takich jak płeć, wiek, czy wykształcenie. Dzięki temu panel jest reprezentatywny i stanowi niejako miasto lub region ‘w pigułce’. Przed rozpoczęciem panelu obywatelskiego prezydent miasta, wójt lub inny odpowiedni przedstawiciel władzy publicznej powinien zobowiązać się do wdrożenia rekomendacji wypracowanych przez panel.
Uwagi do projektu rozporządzenia w sprawie Funduszu Sprawiedliwej Transformacji
J
eśli unijny Fundusz Sprawiedliwej Transformacji ma spełnić pokładane w nim nadzieje, niezbędne będzie wzmocnienie jego zapisów. Potrzeba jasnych, wiążących harmonogramów odchodzenia od węgla, mocnych kryteriów dotyczących jakości nowych miejsc pracy, szerokiego, demokratycznego dialogu ze wszystkimi interesariuszami i wreszcie – środków na poprawę stanu środowiska zdegradowanego wskutek wielu lat działalności wydobywczej i spalania paliw kopalnych. Właśnie zakończono zbieranie uwag i propozycji do projektu rozporządzenia.
W grudniu ubiegłego roku Komisja Europejska przedstawiła projekt Funduszu Sprawiedliwej Transformacji. Ma to być nowy unijny instrument finansowy z budżetem w wysokości 7,5 mld Euro, który ma wspierać obszary stające przed poważnymi wyzwaniami społecznymi i gospodarczymi w związku z dążeniem UE do osiągnięcia neutralności klimatycznej najpóźniej do 2050 r. W przypadku Polski pieniądze z Funduszu, w kwocie szacowanej na ok. 2 mld euro, mają trafić do regionów węglowych wchodzących na ścieżkę transformacji.
Obecnie rozpoczynają się prace legislacyjne nad ostatecznym kształtem rozporządzenia powołującego Fundusz. Ich częścią są zakończone w czwartek 12 marca konsultacje społeczne, w których Polska Zielona Sieć przedstawiła swoje uwagi.
Rekrutacja na stanowisko specjalisty ds. energetyki obywatelskiej
Interesujesz się zagadnieniami energetyki odnawialnej, transformacji energetycznej Polski? Chcesz się w to zaangażować, mieć w tym swój udział, zmieniać świat na lepsze?
Zapraszamy do naszego zespołu. Do 25 marca w Polskiej Zielonej Sieci prowadzimy rekrutację na stanowisko Specjalisty/Specjalistki ds. energetyki obywatelskiej
Czas to pieniądz, czyli bilion euro na sprawiedliwą ale i sprawną transformację.
Unia Europejska przedstawiła plan finansowy dla Zielonego Ładu. Na stole leży tysiąc (tak, tysiąc) miliardów Euro, ale to pieniądze dla tych, którzy są gotowi inwestować w neutralność klimatyczną. Jeśli chcemy, by popłynęły do Polski, musimy pożegnać się z węglowymi mitami i na serio rozpocząć transformację spójną z unijnymi celami.
Komisja przedstawiła wczoraj plan sfinansowania Europejskiego Zielonego Ładu. Na działania, dzięki którym Europa do 2050 r. ma stać się pierwszym neutralnym klimatycznie kontynentem, zostanie przeznaczone ok. biliona (tysiąca miliardów) euro. Połowę tej kwoty, czyli 503 miliardy euro, zapewni nowy budżet Unii Europejskiej. Kolejne 114 mld euro będzie pochodzić z wkładów własnych państw UE w projekty wspierane ze środków unijnych. 279 mld euro przyniesie gwarancyjny program wspierania inwestycji InvestEU. Mechanizm Sprawiedliwej Transformacji, obejmujący też Fundusz Sprawiedliwej Transformacji, będzie wart 100 mld Euro w ciągu pierwszych siedmiu lat i 143 mld w ciągu całej dziesięciolatki. Co najmniej 25 mld euro dodatkowych środków zapewnią dochody ze sprzedaży uprawnień do emisji, które trafią do Funduszu Innowacji i Funduszu Modernizacyjnego.
Najbardziej wyczekiwany w Polsce element tej układanki, czyli Fundusz Sprawiedliwej Transformacji, ma mieć wartość 7,5 mld Euro. Stanowi on zatem niewielką część całego finansowego planu na Europejski Zielony Ład i samego Mechanizmu Sprawiedliwej Transformacji (chociaż Polska, jako najbardziej uzależniony od węgla kraj UE, może liczyć na znaczną część tych pieniędzy). Fundusz ten będzie jednak przeznaczony na bardzo konkretnie i dość wąsko określone zadania. Będzie źródłem pieniędzy wyłącznie na łagodzenie społecznych i gospodarczych skutków odchodzenia od paliw kopalnych na precyzyjnie wytyczonych obszarach, które obecnie najmocniej zależą od wysokoemisyjnych modeli gospodarczych i którym w związku z odchodzeniem od tych modeli grożą najdotkliwsze konsekwencje w postaci utraty miejsc pracy.
Fundusz ma wspierać działania takie jak rozwój MŚP, rozwój i transfer zaawansowanych technologii, tworzenie infrastruktury do wytwarzania taniej czystej energii i poprawę efektywności energetycznej, przede wszystkim budynków oraz gospodarkę obiegu zamkniętego i rekultywację zdegradowanych terenów. Nadrzędnym celem jest stworzenie alternatywnych gałęzi gospodarki i nowych miejsc pracy w miejsce znikających przemysłów paliw kopalnych oraz wsparcie pracowników w procesie przemian. Dlatego pieniądze z funduszu będą przeznaczane na pomoc w zdobywaniu nowych kwalifikacji przez pracowników, tworzenie nowych miejsc pracy i pomoc w znajdowaniu nowego zatrudnienia. Wysokość dostępnego wsparcia będzie określana na podstawie skali spodziewanych negatywnych skutków odejścia od paliw kopalnych w danym regionie. Dostęp do środków z Funduszu będzie uzależniony od opracowania przez regiony terytorialnych strategii transformacyjnych spójnych z celem neutralności klimatycznej, przez co należy rozumieć strategie prowadzące do wyeliminowania węgla, torfu i ropy z łupków w terminach zgodnych ze scenariuszami redukcji emisji wynikającymi z Porozumienia Paryskiego i unijnych zobowiązań klimatycznych.
Co dalej z planem energetyczno-klimatycznym Polski?
Zbliża się termin przedstawienia przez Polskę ostatecznej wersji Krajowego Planu na rzecz Energii i Klimatu. Mimo, że w chwili obecnej to najważniejszy dokument z punktu widzenia brukselskich rozmów o pieniądzach na transformację energetyczną, do tej pory nasz rząd nie przedstawił propozycji ulepszenia go i uwzględnienia w nim zaleceń Komisji Europejskiej. Polska Zielona Sieć oraz Instytut na rzecz Ekorozwoju opracowały zestaw działań, które mogą być odpowiedzią na zalecenia Komisji i apelują do nowego rządu o odpowiedzialne podejście do prac nad planem, w tym również szerokie i w pełni transparentne konsultacje społeczne.
Zaledwie do końca grudnia Polska ma czas na przedstawienie Komisji Europejskiej zaktualizowanej, ostatecznej wersji Krajowego Planu na rzecz Energii i Klimatu (KPEIK). Wersja ta powinna uwzględniać zalecenia przekazane Polsce przez Komisję Europejską, dotyczące między innymi wpisania do planu bardziej ambitnych celów i rozwiązań w zakresie redukcji emisji gazów cieplarnianych w sektorach budownictwa, transportu i rolnictwa. Liczne zastrzeżenia do pierwszego projektu KPEiK zgłaszała też strona społeczna, w tym Polska Zielona Sieć. Do dziś jednak, choć w nowym rządzie powołano do życia Ministerstwo Klimatu, nie upubliczniono wyników konsultacji przeprowadzonych ponad 9 miesięcy temu.
Od czerwca, kiedy Komisja przedstawiła swoje uwagi do projektu Polski, niewiele się w tej sprawie wydarzyło. Podczas gdy inne państwa UE poprawiały swoje plany i szeroko konsultowały wprowadzane do nich zmiany, tak jak wymagają tego unijne regulacje, polskie Ministerstwo Energii ograniczyło się do oświadczenia, ustami byłego już ministra Tchórzewskiego, że polski KPEIK jest wystarczająco ambitny i nie ma planu, by wprowadzać do niego poważne zmiany.
To podejście powinno się zmienić wraz ze zmianą rządu. KPEIK jest najważniejszym dokumentem planistycznym w obszarze energetyki i klimatu, między innymi dlatego, że to z jego zapisami ma być powiązane planowanie wydatków na te dwa obszary w ramach przyszłego budżetu UE. Polska chciałaby w trwających negocjacjach budżetowych uzyskać od Unii więcej pieniędzy na transformację energetyczną, co będzie bardzo bardzo trudne, jeśli na stole w Brukseli położymy mało ambitny plan, przewidujący znikomą redukcję emisji gazów cieplarnianych, a do tego wiele działań jawnie sprzecznych z politykami UE i zaleceniami Komisji, takich jak utrzymanie dominującej roli węgla w miksie energetycznym oraz zwiększanie wykorzystania w gazu, biomasy leśnej czy energetycznego spalania odpadów – mówi Joanna Furmaga, prezes Polskiej Zielonej Sieci. Dlatego apelujemy do nowo powołanego rządu o bardziej odpowiedzialne podejście do prac nad tym dokumentem – podkreśla.
Projekt „Standardy działania pozarządowych organizacji ekologicznych” współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
RSS
Twitter
Facebook
Flickr
YouTube
Vimeo
